Αν η Έδεσσα είναι «το σκαλοπάτι όπου πατά ο Θεός για να ανέβει στον ουρανό», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Έλληνας λογοτέχνης Μενέλαος Λουντέμης, τότε ο Παλαιός Άγιος Αθανάσιος είναι ο …ουρανός!
Στις πλαγιές του όρους Καϊμάκτσαλαν σε υψόμετρο 1.200 μέτρων βρίσκεται ο γραφικός παλιός Άγιος Αθανάσιος. Η Τσέγανη, όπως ήταν το αρχικό όνομα του, βρίσκεται στο δυτικό άκρο του νομού Πέλλας, στα σύνορα με το νομό Φλωρίνης. Ενα πανέμορφο χωριό μια ανάσα από ένα υπέροχο χιονοδρομικό με μοναδική αρχιτεκτονική και αλπική ομορφιά.
Χαρακτηρισµένος από το 1992 ως παραδοσιακός οικισµός, οφείλει τη γραφικότητά του στα στενά λιθόστρωτα καλντερίμια αλλά και στην οµοιοµορφία της οικιστικής ανάπτυξή του (όλα µε πέτρα και ξύλο), όπου με πρωτοβουλία των επιχειρηµατιών του χωριού «επέβαλαν» µε τον τρόπο τους τον σεβασµό για τον τόπο!
Αν αναζητάτε ιδιωτικές στιγμές χαλάρωσης ή έντονες στιγμές διασκέδασης ή αθλητικής δραστηριότητας ο Παλαιός Άγιος Αθανάσιος είναι ο ιδανικός προορισμός. Διαθέτει ξενοδοχεία και παραδοσιακούς ξενώνες για όλα τα πορτοφόλια, επιλέξτε δωμάτια με τζάκι και τζακούζι ή υδρομασάζ, παραδοσιακές ταβέρνες με ασύλληπτες τοπικές γεύσεις αλλά και με gourmet επιλογές. Απολαύστε το καφέ ή το ποτό σας, χαλαρώστε ή διασκεδάστε μέχρι πρωίας σε ένα καφέ-μπαρ, επιλέξτε μία από τις δεκάδες δραστηριότητες στην περιοχή (σκι, αεραθλητισμός κ.α.), ο Παλαιός Άγιος Αθανάσιος σας περιμένει να τον …ερωτευτείτε!
Ιστορία του χωριού
Οι κάτοικοί του είναι γηγενείς Μακεδόνες, αγρότες και κτηνοτρόφοι και πρωτοεγκαταστάθηκαν στην περιοχή αμέσως μετά την κατάκτηση της Μακεδονίας από τους Τούρκους (τέλη του 14ου αιώνα). Προέρχονται από γειτονικούς οικισμούς και αστικά κέντρα και κατέφευγαν εκεί για να γλιτώσουν τις διώξεις και την καταπίεση των Τούρκων.
Το χωριό είναι ευρύτερα γνωστό και με την παλιά του ονομασία “Τσέγανη”. Το όνομα Άγιος Αθανάσιος δόθηκε στο χωριό το 1926 από το γειτονικό ομώνυμο εξωκλήσι.
Κατά την διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα ο ανταγωνισμός πατριαρχικών και εξαρχικών στο χωριό, είχε δραματικές εξελίξεις με βιαιότητες, τρομοκρατικές ενέργειες και δολοφονίες. Το χωριό συμμετείχε στον Αγώνα με δεκάδες Μακεδονομάχων και πολλά θύματα.
Κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η περιοχή υπήρξε σε πολλές περιπτώσεις κέντρο επιχειρήσεων και στρατωνισμού των συμμαχικών δυνάμεων.
Μεγάλη καταστροφή και διάλυση υπέστη το χωριό κατά την διάρκεια του Εμφυλίου. Η κάποια ανάκαμψη στο ρυθμό ανάπτυξης του χωριού που παρουσιάστηκε από τη δεκαετία του ΄50, ανακόπηκε τα επόμενα χρόνια από την εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, που ερήμωσε το χωριό από το δυναμικό του.
Το 1983 ο μεγάλος σκηνοθέτης Θόδωρος Αγγελόπουλος μαγεύετε από το τοπίο και γυρίζει (ένα μέρος της) τη δραματική ταινία “Ταξίδι στα Κύθηρα”, όλο το χωριό συμμετέχει στα γυρίσματα. Πρωταγωνιστούν μεγάλοι ηθοποιοί όπως ο Μάνος Κατράκης, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Μαίρη Χρονοπούλου κ.α. Η ταινία κέρδισε 2 βραβεία στο Φεστιβάλ Καννών, το βραβείο σεναρίου και το βραβείο Fipresci, ενώ προτάθηκε και για Χρυσό Φοίνικα.
Οι σκληρές καιρικές συνθήκες με τους βαρύτατους χειμώνες, η ανυπαρξία ιατρικής περίθαλψης, η έλλειψη συγκοινωνίας που έκανε δυσεύρετα και τα πλέον στοιχειώδη μέσα διαβίωσης και είδη πρώτης ανάγκης, έφεραν την μεταστέγαση του οικισμού στην νέα του τοποθεσία. Η μεταστέγαση στο Νέο Άγιο Αθανάσιο (5 χλμ. νότια του παλιού οικισμού) ξεκίνησε να γίνεται σταδιακά στα τέλη της δεκαετίας του ΄80.
Από το 1992 ο Παλαιός Άγιος Αθανάσιος ανακηρύχτηκε σε Παραδοσιακό Οικισμό.
Αξιοθέατα
Χιονοδρομικό Κέντρο Βόρας (Καϊμάκτσαλάν)
Η «κοσμοπολίτικη» αναγέννηση του παραδοσιακού οικισμού οριοθετείτε κάπου στο 1995 με την κατασκευή του χιονοδρομικού κέντρου στο Καϊμάκτσαλαν, το χιονοδρονικό (16 χιλ. απόσταση από τον Άγιο Αθανάσιο) γίνεται ο αγαπημένος χειμερινός προορισμός για τους λάτρεις του σκι.
To Κέντρο αρχίζει από τα 2.050μ. όπου υπάρχει το κεντρικό καταφύγιο, χώροι στάθμευσης, σχολές σκι, πίστες αρχαρίων, καταστήματα ενοικιάσεων, εκδοτήρια και ο πρώτος αναβατήρας και καταλήγει στα 2.480μ. όπου βρίσκεται ο σταθμός άφιξης του υψηλότερου αναβατήρα της Ελλάδος. Έχει δε τη μεγαλύτερη διάρκεια λειτουργίας, καθώς η ποιότητα του χιονιού είναι εξαιρετική, και το τοπίο στους ανατολικούς πρόποδες του όρους Βόρα μοναδικό.
Το Καϊμάκτσαλαν (ή Βόρας) είναι το τρίτο ψηλότερο βουνό της Ελλάδας μετά τον Όλυμπο και τον Σμόλικα. Η θέα από το βουνό είναι εξαιρετική και όταν το επιτρέπει ο καιρός μπορεί να παρατηρήσει κάποιος τον Θερμαϊκό κόλπο και την κορυφή του Ολύμπου. Σύμφωνα με τον μετεωρολογικό σταθμό του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο Χιονοδρομικό Κέντρο του Καϊμακτσαλάν η περιοχή παρουσιάζει ψυχρό κλίμα με μέση ετήσια θερμοκρασία 4 βαθμούς κελσίου.
Ιερός Ναός Αναλήψεως (1700)
Βρίσκεται στα ανατολικά του χωριού, είναι τρίκλιτος ναός, βασιλικού ρυθμού, λιθόχτιστος, με περίστωο (χαγιάτι) και γυναικωνίτη. Χαρακτηριστικός τύπος ναού των αρχών του 18ου αιώνα, όπου οι κατασκευές ήταν κατά κανόνα χαμηλές, για να μην προκαλούν με τον όγκο τους, με μικρά σιδερόφρακτα παράθυρα και χαμηλές εισόδους, για να εισέρχονται οι πιστοί με το κεφάλι σκυφτό και ταπεινά, αλλά και από τον φόβο των Τούρκων, γιατί σύμφωνα με την παράδοση, όταν οι Τούρκοι ήθελαν να μαγαρίσουν έναν χριστιανικό ναό έμπαιναν μέσα με τα άλογα τους.
Το τέμπλο (εικονοστάσιο) είναι ξύλινο, με πλούσιο ζωγραφικό διάκοσμο, και περίτεχνα βημόθυρα. Αξιόλογης τέχνης και διακόσμησης είναι ο Άμβωνας και το Δεσποτικό (1883).Οι τοιχογραφίες του ναού διατηρούνται σε καλή κατάσταση και είναι: η Πλατυτέρα στην κυρίως κόγχη του Ιερού, κάτω απ΄ αυτήν ο Χριστός με τους αγίους Αθανάσιο και Νικόλαο, εκατέρωθεν και στη κορυφή του μεσαίου κλίτους ο Παντοκράτωρ.
Έχει αξιόλογες φορητές εικόνες, με αρχαιότερη αυτήν της αναλήψεως (1741). Οι άλλες εικόνες του τέμπλου έχουν αφιερώσεις με χρονολογίες 1802, 1803 κ.α. Στη διάρκεια εργασιών συντήρησης του Ναού αποκαλύφθηκαν κόγχες στον Προναό και τμήματα με ζωγραφικό διάκοσμο εσωτερικά.
Από τα εκκλησιαστικά βιβλία ξεχωρίζει το Μέγα Ευχολόγιον (1728), Τυπικά, Ωρολόγια και Ευαγγέλια του 1880, 1892 κ.α.
Σήμερα ο Ναός της Αναλήψεως έχει χαρακτηριστεί με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού ως Ιστορικό Διατηρητέο Μεταβυζαντινό Μνημείο.
Λίμνη Βεγορίτιδα
Κάτω ακριβώς από τον παλαιό οικισμό και πολύ κοντά στο Νέο Άγιο Αθανάσιο βρίσκεται μια απαράμιλλης ομορφιάς λίμνη. Η λίμνη Βεγορίτιδα ή αλλιώς Οστρόβου αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη λίμνη της Ελλάδας, βρίσκεται σε υψόμετρο 540 μ και το βάθος της αγγίζει τα 70 μ. Η Βεγορίτιδα περιβάλλεται από τα όρη Βέρμιο και Βόρας και αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς υδροβιότοπους της Βορείου Ελλάδας.
Οι απόκρημνες όχθες της αποτελούν ιδανικό καταφύγιο για πλήθος άγριων πουλιών, καθώς και για το παγκοσμίως απειλούμενο κιρκινέζι. Η περιοχή έχει χαρακτηριστεί ως προστατευόμενη από το Δίκτυο Natura 2000.
Η λίμνη προσφέρεται για πολλές δραστηριότητες, οργανωμένες ή μη, όπως το ψάρεμα που υπάρχει υποδομή (προβλήτας μήκους 80 μέτρων μέσα στην λίμνη) για τη φιλοξενία δραστηριοτήτων ερασιτεχνικής αλιείας. Η λίμνη αποτελεί ιδανικό ψαρότοπο με συνηθέστερα είδη το γριβάδι, τον κορήγονο, τις τούρνες, τις πλατίκες, τους γουλιανούς και τα τσιρόνια, τα τελευταία χρόνια η έντονη παρουσία καραβίδων δηλώνει ότι τα νερά είναι καθαρά σύμφωνα με τους ψαράδες της περιοχής. Ναυταθλητικές δραστηριότητες (κωπηλασία, ιστιοπλοΐα, κανόε καγιάκ κ.α.), ο Ναυτικός Όμιλος Άρνισσας Βεγορίτιδας (ΝΟΑΒ) μπορεί να σας παρέχει τις πληροφορίες που χρειάζεστε. Επισκέψεις στα παραλίμνια χωριά, όπως στον ιστορικό παραλίμνιο οικισμό της Άρνισσας, ο οικισμός επεκτάθηκε στη σημερινή του θέση και μορφή μετά την υποχώρηση των υδάτων της λίμνης και την αποκάλυψη μεγάλων εκτάσεων, στον οικισμό του Αγ. Παντελεήμονα για γνωριμία με τις παραδοσιακές δραστηριότητες της τοπικής αλιευτικής κοινότητας κ.α.
Το παρεκκλήσι στη κορυφή του Καϊμάκτσαλάν
Στην ψηλότερη κορυφή του Καϊμάκτσαλάν (2.521μ.), στην κορυφή του Προφήτη Ηλία δεσπόζει το σερβικό ορθόδοξο παρεκκλήσι του Αγίου Πέτρου. Το παρεκκλήσι χτίστηκε το 1920 από τους Σέρβους για να τιμήσουν τους χιλιάδες νεκρούς τους από τη μάχη του Καϊμακτσαλάν, ενός πολεμικού επεισοδίου στα πλαίσια του Μακεδονικού Μετώπου του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου μεταξύ των βουλγαρικών και των σερβικών δυνάμεων.
Η μάχη έλαβε χώρα από τις 12 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 1916, όταν ο σερβικός στρατός προσπάθησε να καταλάβει την κορυφή του Προφήτη Ηλία, η κορυφή άλλαξε πολλές φορές χέρια μέχρι να την καταλάβουν οριστικά οι Σέρβοι. Η μάχη έληξε με σοβαρές απώλειες και για τις δύο πλευρές. Το εκκλησάκι χτίστηκε με οβίδες και υπολείμματα πυρομαχικών αυτών των μαχών. Το ορθόδοξο εκκλησάκι χτίστηκε αρχικά με ημισφαιρικό τρούλο, όμως λόγω των ισχυρών χιονοπτώσεων που σημειώνονται στην περιοχή η Αρχιτεκτονική Σχολή του Βελιγραδίου με μελέτη της πρότεινε να τοποθετηθεί μια πρόσθετη γοτθικού ρυθμού οροφή αυτή που παραμένει έως και σήμερα.
Λίγα μέτρα πιο κάτω υπάρχει μνημείο όπου βρίσκονται τα οστά των νεκρών Σέρβων στρατιωτών, η εκκλησία αυτή θεωρείται πολιτιστικός χώρος και είναι τουριστικό αξιοθέατο. Η πρόσβαση στο παρεκκλήσι είναι σχετικά εύκολη τους θερινούς μήνες ενώ κατά τη διάρκεια του χειμώνα απαιτείται προσοχή.
Αερολέσχη Έδεσσας & Αεραθλητισμός
Σε απόσταση 9 χλμ. ανατολικά από τον παλαιό Άγιο Αθανάσιο, στην θέση “χερσολίβαδο Ζέρβης” θα βρείτε την Αερολέσχη Έδεσσας. Η Αερολέσχη διαθέτει σήμερα, το μοναδικό ιδιόκτητο αεροδρόμιο στην Ελλάδα που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για αεραθλητικούς σκοπούς. Οι δραστηριότητες της Αερολέσχης Έδεσσας επικεντρώνονται στους τομείς της Ανεμοπορίας, Αλεξιπτωτισμού Πλαγιάς, Αιωροπτερισμού, Οργάνωση Αεραθλητικών εκδηλώσεων κ.α. Σκοπός και έργο της Αερολέσχης Έδεσσας, είναι η διάδοση του αεραθλητισμού σε όλες του τις μορφές.
Τα καλοκαίρια στον παλαιό Άγιο Αθανάσιο φιλοξενούνται διάφορα αεραθλητικά γκρουπ από όλη την Ευρώπη καθώς υπάρχουν στην περιοχή οι ιδανικές συνθήκες για το αλεξίπτωτο πλαγιάς.
Μιλήσαμε με κ. Βαγγέλη Γιώρα κάτοικο Αγίου Αθανασίου (ιδιοκτήτης ξενοδοχείου και αεραθλητής ο ίδιος), μας εκμυστηρεύτηκε την αγάπη του για τον αεραθλητισμό και την προσπάθεια που καταβάλλει για την ανάπτυξη του αθλήματος και την τουριστική προσέλκυση κατά τους θερινούς μήνες. Ο παλαιός Άγιος Αθανάσιος, μας είπε, είναι εξίσου όμορφος και το καλοκαίρι, και η αφορμή δίνεται με τον αεραθλητισμό και το γνωστό “παρά πέντε”.
Ο προορισμός σας!
Ο παλαιός Άγιος Αθανάσιος είναι ένας από τους δημοφιλέστερους χειμερινούς προορισμούς στην Ελλάδα, επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και όχι μόνο, διασημότητες από το χώρου τη showbiz ή του αθλητισμού επιλέγουν αυτό το πέτρινο …διαμάντι για τις διακοπές τους. Δεν υπάρχει λόγος να βγείτε εκτός Ελλάδος για να απολαύσετε αλπικά τοπία, ο παλαιός Άγιος Αθανάσιος σας περιμένει όλο το χρόνο, μόνο που τους χειμερινούς μήνες πρέπει να κάνετε έγκαιρα την κράτηση σας γιατί συνήθως υπάρχει πληρότητα στα καταλύματα.
Κλείνοντας το αφιέρωμα θέλω να σταθώ στον ντόπιο “Τσεγανιώτη”, στον σημερινό επιχειρηματία, ξενοδόχο, εστιάτορα, μπορώ να πω με σιγουριά ότι είναι αυθεντικός, η φιλοξενία, η εξυπηρέτηση και το χαμόγελο του είναι έμφυτη, το διδάχτηκε από τους προγόνους του, τότε που ο Άγιος Αθανάσιος ήταν άγνωστος, αποκομμένος και ξεχασμένος και οι κάτοικοι του ζούσαν λιτά, με τα πλέον στοιχειώδη, τότε που η καλοσύνη πλημμύριζε τις καρδιές τους, και όπως λέει ένα γνωμικό…
Ποτέ μην προδίδεις την καταγωγή σου, ποτέ μην ξεχνάς ποιος ήσουν. Η ζωή είναι ένα ταξίδι και αν δεν θέλεις να χαθείς, πρέπει πάντα να θυμάσαι από πού ήρθες.
Πηγή ιστορικών στοιχείων: Παπαλαζάρου Ιωάννης (Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας)
Σχόλια 0